نوشتاری از ثریا زندیار

سیمای هر شهر می‌تواند بر روح و روان شهروندانش تاثیر مثبت یا منفی بگذارد اما تاثیر بیشتر آن در ساختار اقتصادی و روابط و مناسبات اجتماعی، کیفیت و بهره مندی از زندگی، و بهداشت و سلامت جسم است.
برای ارائه تصویری کلی از شهر اهواز اول به فرم اجتماعی _ اقتصادی آن نظری بیندازیم اما قبل از آن باید گفت که در تکوین یک مجموعه شهری، عوامل مختلفی مانند میزان گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن، میزان نوسازی و توسعه اقتصادی و میزان دموکراتیزه شدن جامعه یعنی پیدایش سازمان ها و تشکل های طبقات پایین، موثر هستند . کمی به گذشته برگردیم مثل دوران پهلوی که با نیروهای اجتماعی_ سنتی مقابله کرده و از فرآیندهایی که به پیدایش نیروهای اجتماعی مدرن انجامید، حمایت کرد؛ جامعه امروز خوزستان دو پاره شده اما نه در آن مقیاس، بلکه در مقیاس فقر و ثروت و ازسویی مقیاس اختلاس و خدمتگزاری که البته سرعت سایبری و بروز شبکه های اجتماعی باعث شد کمی آگاهی صورت بگیرد و امروز بعد از همه جهان سومی ها معنای حقوق شهروندی را بدانیم و کمی از خواسته هایمان را مطرح کنیم تا منافع مردمی به فنا نرود البته فقط متوجه شدیم که حقوقی داریم اما از محتوا و چند و چون حقوقمان به یُمن عدم آموزش ها، هنوز مطلع نیستیم.
اینکه یک شهر، شهروندانی دارد که نیازها و حقوقی دارند و از سویی، مسئولانی که وظیفه خطیری بر عهده دارند؛ اینها دو مقوله اصلی امروز ما در تشریح اهواز است.

از جمله وظایف خطیر مسئولان و مدیران شهری، مدیریت شهر به تناسب خواست جامعه، برنامه ریزی و ساماندهی، آرام سازی و بهسازی فضا و تجهیزات شهری است. در این میان مبلمان و تجهیزات شهری، رابطه معناداری با کلمه ی آغازین این مطلب یعنی «سیمای شهری» دارد، چیزی که در این مقاله مد نظر ماست؛… که شامل مبلمان خیابان، مبلمان پارکی و تجهیزات زمین بازی کودکان، مبلمان ترافیکی( تابلوهای خیابانی و تجهیزات راهنمای ترافیک شهری) سازه های اطلاع رسانی و تبلیغات است.

انگلیسی ها می گویند «اگر می‌خواهید احترام مدیران شهری را نسبت به مردم بسنجید، به مبلمان آن شهر نگاهی بیاندازید»
سوال اینجاست که آیا برنامه ریزی جامعی جهت داشتن سیمای مناسب شهری اهواز وجود دارد؟
جزئی‌تر اگر به بررسی مبلمان شهر اهواز بپردازیم به جواب این سوال می رسیم.
برای طراحی مبلمان شهری باید فاکتورهای مختلفی مانند توجه به اقلیم ، آب و هوا، فرهنگ و سنت‌های اجتماعی، مکان یابی و موقعیت آنها را در نظر گرفت. مبلمان شهری آینه ای از فرهنگ شهر است.
به سراغ جزئیات می رویم:« سطل زباله» نشان آراستگی و نظافت و بهداشت عمومی، اگر سری به مناطق مختلف شهری اهواز بزنیم، خواهیم دید که در ۱۰ خیابان مثلا کیانپارس یا کوی ۲۲ بهمن، یک سطل زباله بزرگ وجود دارد که هر بار ابتدا یا انتهای یکی از خیابان ها قرار دارد یا گاهی اصلاً نیست!چرا ؟
یا چرا سطل زباله تر و خشک به صورت مجزا وجود ندارد؟ چرا فرهنگ سازی در این خصوص صورت نگرفته و فقط سالهای سال است که عکس یک کیسه زباله را روی سازه های تبلیغاتی برای ساعت ۹ تبلیغ می کنند که البته قبل از ساعت ۹ شب، زباله گردها. که به دنبال ظروف پلاستیکی می گردند، زباله ها را در خیابان پخش کرده و ماشین شهرداری تنها زباله هایی را در آن زمان کوتاهِ ایستادن می تواند بردارد که درون کیسه باشند و بقیه زباله ها باید جلوی در هر خانه پخش بمانند!!!
«ساعت شهری» اگر به ساعت همین میدان ساعت نگاه کنیم، گاهی می بینیم که هر کدام یک زمان را نشان می دهد و گاهی در ایستایی به سر می برند در صورتی که ساعت، اهمیت زمان و افزایش دقت و برنامه ریزی را نشان می دهد و البته زیبایی برای محیط …

«سرویس های بهداشتی شهری» باز هم نشان نظافت فردی و عمومی است و احترام به شهروند… چرا فقط در پارک ها باید سرویس بهداشتی وجود داشته باشد آن هم برخی با درهای قفل شده! آیا امکان سازه موقت یا قابل حمل در نقاط مختلف شهر وجود ندارد؟
در خصوص «ایستگاههای اتوبوس» در مناطق مختلف آن هم برای گرما و دمای کشنده اهواز، چرا باید این نوع ایستگاه هایی که در سطح شهر شاهد هستیم، استفاده شود؟ البته مناطق مختلف را که سرک بکشیم که برخی همان ایستگاه را هم ندارند یا اگر هست فقط یک تابلو و یک اسکلت بدون صندلی، کولر هم پیشکش روی مبارک.

«صندلی» یکی از مهمترین خدماتی است که باعث می‌شود مردم هم استراحت کنند و از مناظر زیبای شهر لذت ببرند و اگر هم طرحی زیبا داشته باشد قطعا فضا را زیباتر کند. آیا در خیابانهای اصلی و پر تردد شهر و یا حتی پارکها ، صندلی برای نیاز شهروندان وجود دارد بارها که این سوال را پرسیدیم، مجموعه شهرداری در پاسخ گفته‌اند «صندلی ها را میشکنند و می‌برند » که البته این پاسخ مضحکی است، چرا که هم باید فرهنگ سازی شود که دیگر مردم نه بشکنند و نه ببرند و هم سوال پیش می آید که آیا همان چند صندلی سنگی خیابان طالقانی اهواز یا چند صندلی سنگی خیابان سلمان فارسی را بردند یا شکستند؟ اتفاقاً چنین طرحی که هماهنگ با کفپوش خیابان باشد یک هارمونی و نمای زیبایی به خیابان و فضا می بخشد!
چرا آموزش و فرهنگ سازی در شهر به گونه‌ای نیست که مردم در زیبا بودن سیمای شهر سهیم شوند و مشارکت داشته باشند؟

یا در خصوص «ساختمان ها و نمای آنها» چرا مصوبه ای برای ایجاد هارمونی و طراحی منسجم ساختمان ها در سطح شهر نیست و اگر هست چرا اجرایی نمی‌شود؟
چرا پیاده‌روها مناسب قدم زدن و پیاده روی نیست و هر فروشگاه یا هر شهروند برای خانه اش به حریم پیاده رو تجاوز می‌کند ؟ یا دستفروشان متحرک و ثابت و گدا ها و گل فروشان و فال فروشان یا آب خنک فروشان باید پیاده رو ها را اشغال کنند؟ یا چرا شرکت های خدماتی مثل آب، گاز، برق، تلفن و حتی خود شهرداری پیاده رو ها را می کنند تا مثلاً مشکلی را در محدوده ای برطرف کنند اما بعد از حل کردن مشکل، باید مدتها رفت و آمد تا آن کَنده پُر شود! مگر نه اینکه اصل ۹ ماده ۹۶ تبصره ۶ مقررات شهرداری ها هر تعرضی در این معابر را تخلف تلقی می‌کند؟ و طبق ماده ۵۵ تبصره یک قانون شهرداریها اشغال معابر عمومی ممنوع است؟ مگرنه بند ۲۰ همان ماده از قانون تاکید بر این دارد که شهرداریها موظفند با مشاغل مزاحم یا مواردی که مزاحمت برای شهروندان باشد برخورد کند؟ پس چرا سراسر شهر اهواز پر است از ماشین های میوه و تره بار فروشی؟ پر از از مشاغل مزاحم؟ چرا نمای خیابان ها در بسیاری از خیابان های اصلی شهر اهواز اینقدر مرده و بی رنگ و روح است ؟
مناطق کم‌برخوردار را که دیگر نباید از سرزندگی صحبت کرد، یا منِ شهروند چرا نمی‌توانم از عرض مفید پیاده رو به راحتی عبور کنم ؟ چون آنقدر بالا و پایین می‌شود که ترجیح می‌دهم از سواره رو بروم که آن هم اتفاقات خاص خود را دارد!
آیا درباره این مباحث مصوبه‌ای داشته ایم؟ اگر بوده به چه دلیل اجرایی نمی‌شود؟ اگر اجرا شده چرا در حد ضعیف بوده که تغییری در سطح شهر اهواز حادث نمی شود؟

مصداقی عرض می کنم شهرداری کاشان یکی از خانه‌های میراثی شهرش را خریداری کرده و با بهسازی و زیبا سازی که روی آن بنا انجام داد باعث جذب گردشگر شده و درآمدهای خوبی را هم برای خود کسب کرده است
آیا طرح های خلاقانه این چنین یا مسابقات در سطح شهر برای مهندسان جوان عمران شهری، شهر سازی و زیباسازی ایجاد شده که هم روحیه امید و جوانگرایی تزریق شود و هم نظر جوانان شهر را جویا شده باشیم؟ این همه با سلیقه افراد تکراری و مدیرانی که بعضا هم متخصص نیستند بهره کافی را برده ایم، هیچ تحولی و امیدآفرین صورت نگرفت! کافی نیست؟

چرا مراکز میوه و تره بار این همه آلوده و کثیف است؟ آیا سری به میادین و مراکز و بازارچه های میوه و تره بار زده اید؟ لجن ها و بساطی ها و میوه های ارزان قیمت لِهیده و گوجه های گندیده و خرما های پر از مگس خیابان سی متری و کیان را دیده اید؟
به برجسازی ها در منطقه کیانپارس اشاره ای نکردم، این برج سازی ها به قدری زیاد شده که در چند سال آینده اگر خدایی نکرده زلزله یا رخداد طبیعی پیش بیاید، شهری بدتر از بم را هم باید پیش بینی کنیم اما در مناطق کم‌برخوردار مجوز ساخت و ساز به سختی صادر می‌شود و یا در منطقه کیانشهر ساخت و ساز بی رویه را به سرعت شاهد هستیم!

میزان سرانه فضای سبزی که در سطح شهر اهواز است بر اساس هر نفر آیا به نسبت جمعیت کل اهواز کافی است؟ چرا برخی مناطق مثل کوی رمضان و حصیر آباد و شهرک برق و پردیس و کوی مهدیس و کیان و سپیدار و باهنر باید در برهنگی فضای سبز و دریافت خدمات باشند و منطقه ای مثل کیانشهر سیر صعودی توسعه را از سر گرفته؟ راستی قضیه کیانشهر چیست؟
البته که از توسعه هیچ منطقه‌ای ناراحت نمی شویم و این جای بسی خرسندی است اما چرا توسعه متوازن در شهر اهواز در ادوار مختلف صورت نگرفته و هر بار تقصیر را به گردن گذشتگان می‌اندازیم؟ مثل عضو شورای شهر چهارم که گفت «جنگ» مهمترین مانع سد راه پیشرفت اهواز است!!

در خصوص اِلِمان های شهر اهواز، چرا طرح‌های خلاقانه استفاده نمی‌شود؟ چرا این همه الگوی رایج و عمومی مورد استفاده است؟ چرا حداقل الگوبرداری از شهرهای پیشرفته کشور نمی شود یا به فرهنگ بومی اقوام در خوزستان مراجعه نمی شود؟ با توجه به اینکه از تنوع ‏ قومی در استان هم بهره‌مند هستیم!

چرا بلوار های خیابان ها مثلا در منطقه ۴ شیر و کوی فرهنگیان اجاره داده می شود و کیوسک داران بنزین فروش و سیگار فروش بلوارها را قرق کرده اند؟ آیا این از بین بردن سیمای زیبای یک شهر نیست؟ تازه توالت صحرایی هم درست می کنند با اجازه خودشان، و می گویند پولش را به شهرداری داده ایم؟ بعد از طرفی ترافیک و تصادف را در پر تردد ترین منطقه (چهارشیر) شاهد هستیم !

میخواهم بگویم
در کل «خوانایی محصول» در اهواز نداریم یعنی محصولی که طراحی می شود، یا به شهروند ارائه می شود برای هر گروهی مورد استفاده قرار نمی گیرد چرا که نیاز شهروند برآورده نمی شود اما چرا؟

نوشتار به قلم ثریا زندیار